Ostrokrzew niemocny, czyli bezkofeinowa yerba mate

Są wśród nas osoby, które nie lubią bądź nie mogą przyjmować kofeiny. Dzieje się tak z powodu różnych schorzeń układu krążenia, problemów z nadpobudliwością lub bezsennością. Kulturowo nie daje się kofeiny dzieciom w naszym kraju. Chociaż z tym bywa różnie ponieważ, powszechnie dzieci i młodzieź piją napoje z kofeiną.

Yerba mate zaczyna konkurować z kawą w roli porannego napoju pobudzającego

Dla niezorientowanych szybko przypomnijmy: yerba mate to narodowy napój w krajach Ameryki Południowej przygotowywany z suszu liści ostrokrzewu paragwajskiego. Poza dużą ilością kofeiny napój ten ceniony jest, także, dzięki obecności licznych substancji prozdrowotnych, takich jak minerały i witaminy oraz przede wszystkim przeciwutleniacze, które wiążą wolne rodniki w naszym ciele, działając przeciwutleniająco i przeciwnowotworowo. Charakterystyczny sposób picia mate sprawia, że jest rozpoznawalna na pierwszy rzut oka, ponieważ oryginalnie należy dużą ilość suszu zalać niewrzącą wodą i do picia użyć bombilli, czyli rurki z sitkiem na końcu. Ulubiony napój Indian zdobywa coraz więcej zwolenników w Europie.

W takiej sytuacji kwestią czasu było by rynek, czyli my, codzienni konsumenci mate, upomniał się o wersję bezkofeinową ulubionego napoju. Mamy przecież do dyspozycji bezkofeinową kawę i herbatę.

Dlaczego nie ma więc bezkofeinowej mate?

Okazuje się, że można to zrobić znacznie prościej niż w przypadku kawy czy herbaty. Przypomnijmy, kofeinę z kawy i herbaty można usunąć na kilka sposobów: między innymi stosując różne rozpuszczalniki, które ją „wypłukują”. Tymczasem w przypadku yerba mate do dyspozycji mamy ostrokrzew niemocny, czyli odmianę ostrokrzewu zawierającą śladowe ilości kofeiny, a posiadającą bardzo podobny skład dobroczynnych substancji.

Ilex dumosa – bo tak nazywa się ta odmiana w odróżnieniu od Ilex paraguariensis – czyli naszej poczciwej yerba mate, zawiera – jak się podaje – około 1 promila kofeiny, którą znajdziemy w tradycyjnej mate, przy czym zachowujemy podobny poziom przeciwutleniaczy.

Co to jednak jest ilex dumosa?

Jest to odmiana ostrokrzewy występująca oryginalnie w Ameryce Południowej w sąsiedztwie szeroko znanej yerba mate. Pierwszymi, którzy rośliny tej zaczęli używać byli miejscowi Indianie. Jest to podobnie jak mate wiecznie zielona roślina rosnąca w formie krzewów i drzewek osiągających od 2 do 9 metrów o liściach nieco bardziej podłużnych i mniej owalnych. Początkowo roślina ta znalazła zastosowanie w przemyśle. Na początku XX wieku ta odmiana ostrokrzewu uprawiana była razem z mate i ich liście były przetwarzane i mieszane razem. Powszechnie tę odmianę ostrokrzewu nazywano yerba Señorita i polecano zwłaszcza osobom o słabym sercu.

W 1935 roku specjalna komisja zajmująca się kontrolą jakości yerba mate ustaliła, że susz musi się składać w 100% z ostrokrzewu paragwajskiego. Dodatek innych odmian ostrokrzewu uznano za oszustwo i fałszowanie mate. Plantacje ilex dumosa zostały wtedy w całości zniszczone. W ten sposób bezkofeinowy ostrokrzew niemocny został na lata zapomniany.

Powrót ilex dumosa na rynek zawdzięczamy argentyńskiej grupie Las Marias, która produkuje popularne marki mate. To oni przeprowadzając szereg badań na tej roślinie doprowadzili do ponownego wpisania jej na listę produktów spożywczych w Argentynie, co otworzyło jej furtkę na resztę świata. Dziś pojawiają się już na rynku pierwsze mieszanki jak choćby Union Relax. Jest to mieszanka ostrokrzewu paragwajskiego (30%) i niemocnego (70%).

Sam ostrokrzew niemocny jak się rzekło jest praktycznie bezkofeinowy. Źródła podają, że kofeiny zawiera około 0,12%. Nieco mniej zawiera także kwasu chlorogenowego bo około 6-8% podczas gdy ostrokrzew paragwajski ma go nawet 12-16%.

Podsumowując: warto porównać poziom kofeiny z innymi pobudzającymi napojami.

Oto szybkie i bardzo ogólne zestawienie orientacyjnej zawartości kofeiny w popularnych napojach

Espresso 170-230mg/100ml, kawa parzona 38- 65mg/100ml, yerba mate 35-55ml/100ml, napój energetyzujący 30mg/100ml, herbata 15-30 mg/100ml, napój typu cola 9-18mg/100ml, kawa bezkofeinowa do 7mg/100ml, ilex dumosa 3-5mg/100ml.

Póki co nie można na naszym rynku kupić czystego ilex dumosa, a jedynie mieszankę z normalną mate. Wspomniany Union Relax ma 30% mate, więc w tej mieszance będziemy mieli około12-18mg kofeiny na 100ml naparu, co stanowi ilość porównywalną z herbatą lub popularnym napojem typu cola.

Autorem tekstu jest Rafał Przybylok

Bibliografia:

• „ACTIVIDAD ANTIOXIDANTE DE INFUSIONES DE ILEX DUMOSA” Chaves, María G. – Maiocchi, Marcos G. – Avanza, Jorge R.
  Laboratorio de Tecnología Química – Facultad de Ciencias Exactas y Naturales y Agrimensura – UNNE. Campus Universitario – Av. Libertad 4550 – (3400) Corrientes – Argentina.
• „PHYTOCHEMICAL STUDY OF ILEX DUMOSA” R. Filip, P.G. López, G.E. Ferraro, ISHS Acta Horticulturae 501: II WOCMAP Congress Medicinal and Aromatic Plants, Part 2: Pharmacognosy, Pharmacology, Phytomedicine, Toxicology