Historia kultury picia herbaty w Czechach. Jak powstały herbaciarnie w Polsce?

Herbata w Czechach

Z czym kojarzą się nam Czechy? Jeśli chodzi o kuchnię to przede wszystkim ze słynnymi knedlikami oraz wielkim wyborem potraw z ziemniaków i różnych mięs. Dla wegetarian często pozostaje w przeciętnej jadłodajni tradycyjny smażony ser. Poza tym z Czechami kojarzymy piwo. Czesi lubią i umieją je warzyć. Pierwsze o tym wzmianki pochodzą z XI w. Sami Czesi zajmują niezmiennie pierwsze miejsce na świecie jeśli chodzi o spożycie piwa na głowę. Polska na zaszczytnym 4 miejscu. Co jeszcze wiemy o Czechach? Był najazd Brzetysława, potem defenestracja co zresztą Czechom zdarzało się często no i wojny husyckie, Czechosłowacja i jej rozpad po obaleniu komunizmu, aksamitna rewolucja. Sami Czesi w opinii Polaków są przyjacielscy, a ich polityka zdroworozsądkowa. Nieco bawi nas ich język za to uważamy, że Czeskie dziewczęta są piękne. Wiemy też, że nieźle grają w hokeja.

Mało kto wie jednak, że Czesi słyną z herbaty. To im właśnie zawdzięczamy herbaciarnie w takiej postaci w jakiej znamy je dziś. Czechy to jeden z pierwszych krajów w Europie, w którym można było napić się herbaty w prawdziwej herbaciarni. Urządzonej często w orientalnym stylu, przy tybetańskiej muzyce, gdzie czas płynie wolnej wśród aromatów przypraw.

Pierwsza herbaciarnia w Czechach

Jedna z wersji powstania herbaciarni w Czechach nawiązuje do postaci Michaiła Bakunina, rosyjskiego filozofa i anarchisty. Ów to myśliciel przebywając w Pradze w 1848 roku usiłował zamówić herbatę w jednej z tamtejszych kawiarni. Okazało się, że lokal nie dysponował herbatą, a zdziwione twarze wokoło świadczyły o tym, że sam pomysł dla Czechów wydała się dziwny ponieważ herbaty nie znali w codziennym użytku. Oburzony Bakunin udał się do kuchni kawiarni gdzie jakoby zaparzył pierwszą herbatę z własnych zapasów. Pomysł spodobał się wszystkim tak bardzo, że rozpoczął się prawdziwy bum i wielka moda na herbatę i odtąd napój ten serwowano już wszędzie.

Z postacią Bakunina wiąże się także używane w Czechach słowo caj. Zachód Europy herbatę określa różnymi słowami pochodzącymi od słowa tea. Natomiast kraje wschodnie w tym ojczysta dla Bakunina Rosja używają słów pochodzących od cha. Stąd w Czechach tak jak w Rosji funkcjonuje słowo caj.

Pierwsza herbaciarnia serwująca już tylko herbatę została otwarta w Pradze w 1908 roku przez pisarza, podróżnika i kolekcjonera sztuki japońskiej, Joe Hloucha, który razem z bratem zbudował japońską herbaciarnie w Pradze podczas wystawy Izby Handlowej. Na koniec imprezy herbaciarnia (čajovna) została przeniesiona do Pałacu Lucerna w Pradze, dzięki wsparciu inżyniera Vaclava Havela, dziadka przyszłego prezydenta Czech o tym samym nazwisku.

Podobno w samej Pradze istniało do pierwszej wojny światowej przeszło 150 herbaciarni i sklepów z herbatą. Po wojnie herbaciarnie prawie zniknęły.

Wszystko zmieniło się wraz z socjalizmem, który – jak mówią Czesi – też miał herbatę, ale nie miała ona z nią nic wspólnego.

W czasach komunistycznych w Czechach można było kupić jedynie herbatę rosyjską i bardzo rzadko cejlońską. Pojawili się jednak miłośnicy herbaty, którzy założyli pół tajemny klub herbaciany i w miarę możliwości spotykali się by rozmawiać o herbacie i oczywiście smakować tę, którą udało się im przemycić z Węgier, Niemiec lub Anglii. Po rewolucji i obaleniu systemu otwarły się drogi handlowe dla herbaciarzy i z klubu miłośników herbaty powstała firma zajmująca się importem herbaty do Czech a w efekcie także powstała pierwsza w Czechach po okresie komuny herbaciarni. Znajduje się do dziś w tym samym miejscu w Pradze lecz firma rozrosła się już w międzynarodową sieć herbaciarni.

Rozwój kultury herbacianej

Po upadku reżimu, prezydent Václav Havel uczestniczył w pokazie tradycyjnej japońskiej ceremonii herbacianej przygotowanej przez japońskiego mistrza herbacianego Sosicu Sen XV. W pokazie uczestniczyli politycy, miłośnicy herbaty i inny gapie. To dało silny impuls do rozwoju kultury herbacianej w kraju i wtedy zaczął się prawdziwy boom w spożyciu herbaty w Czechach.

Od 1991 roku liczba specjalistycznych sklepów, gdzie można kupić herbatę z całego świata, w szczególności wysokiej jakości herbatę, jak koreańską, japońską czy słynną oolong z Tajwanu bardzo wzrastała.

To Czesi zapoczątkowali nowoczesną modę na herbatę w Europie oraz zainteresowanie kulturą wschodu. To dzięki nim mamy także herbaciarnie w Polsce, które wzorowały się na Czeskich. Okazuje się, że coś co dla Czechów jest normalne oraz co dla nas Polaków jest coraz bardziej zwyczajne, jest sporym ewenementem na tle Europy i świata. Słowo herbaciarnia kojarzy się nam już jednoznacznie, nazwa lokalu zaczęła funkcjonować tak jak kawiarnia czy pizzeria. Wiadomo co tam jest i co się tam robi. Tymczasem w pozostałej części Europy herbaciarnie są rzadkością a na zachodzie przypominają raczej lokale nawiązujące bardziej do tradycji angielskiego five o’clocka niż do szeroko rozumianego orientu. Zauważyć, trzeba że wielka miłość Czechów i Polaków do herbaty owocuje wieloma wspólnymi przedsięwzięciami oraz co ciekawsze podziwem ze strony Azjatów. Okazuje się bowiem, że mieszkańcy środkowej Europy zupełnie zaskakując Chińczyków i Japończyków wykazują dużą wiedzę, doświadczenie, zainteresowanie oraz dobry gust. Często znacznie większe niż u obywateli krajów z herbaty słynących. Tam często jest to archaiczny folklor, który w jakimś stopniu wpłynął na codzienne życie lecz częściej jest raczej domenom dziadków. Tymczasem u nas miłość do herbaty i do niej koneserskie podejście cechuje raczej osoby młode. Dla Japończyków fakt że wielu z nas potrafi wymienić więcej niż trzy Japońskie herbaty i potrafi zaparzyć je właściwie używając tradycyjnych akcesoriów jest często szokiem.

Te ciche i spokojne herbaciarnie, często ukryte w bocznych uliczkach, z azjatyckimi meblami, wypełnione miękkimi dywanami, zdjęciami Indii, Chińskimi bóstwami, gdzie można napić się herbaty z glinianych i żeliwnych czajników są świetną odskocznią od miejsc z alkoholem. To alternatywa dla restauracji i klasycznych czeskich gospód. Na początku miejsca te wabiły głównie młodych ludzi, obecnie jednak spotykają się w nich ludzie w różnym wieku i z różnych środowisk.

Dzięki temu, że w herbaciarni można zaznać spokoju odwiedzają je nie tylko studenci, ale również turyści oraz przedsiębiorcy i menadżerowi, bo można tam spokojnie porozmawiać o losach firmy.

Richard Branson, miliarder i właściciel brytyjskiej firmy Virgin, napisał w swoim bestsellerze „Biznes bez tajemnic” (2008): Rozmowy twarzą w twarz są o wiele bardziej skuteczne, a wideo-rozmowy są tylko prowizorycznym rozwiązaniem w porównaniu do wypicia razem filiżanki herbaty.

Obecnie w kraju jest już około 400 herbaciarni z czego 50 w samej Pradze. Jest to największa liczba herbaciarni przypadających na obywatela w Europie. W Czechach odbywa się także coroczna impreza herbaciana typu open air. Na Wyszehradzie tego dnia spotykają się miłośnicy herbaty z całego kraju. Impreza nosi nazwę cajomir.

Czechy są w pierwszej piątce europejskich krajów, jeżeli chodzi o spożycie herbaty.

W 2013 roku dystrybutorzy herbaty, sklepy i herbaciarnie w Czechah sprawdziły ponad 3600 ton liści herbaty głównie z Chin, Indii, Japonii i Wietnamu (obrót wyniósł około 2 miliardów koron).

Jaki jest ulubiony rodzaj herbaty w Czechach? Zgodnie ze statystykami jest to herbata owocowa, na drugim miejscu plasuje się zielona herbata.