Wanilia: właściwości. Wanilia przyprawa do herbaty

Laski wanilii wszyscy znamy. Znamy też jej charakterystyczny aromat, który znajduje szerokie zastosowanie nie tylko w przemyśle spożywczym, zwłaszcza cukierniczym ale także w branży kosmetycznej, głównie perfumeryjnej. Wanilia jest także częstym dodatkiem do herbaty, chociaż częściej na wzór Azteków komponuje się ją z czekoladą. Herbata waniliowa przypadła nam do gustu już dawno. Uważa się takie połączenie za pasujące do słodkich przekąsek i ciast oraz popołudniowych spotkań lub podwieczorków.

Historia wanilii

W Meksyku znana jest legenda o księżniczce Xanat – bogini, która pokochała śmiertelnika. Bogini nie mogąc się z nim połączyć uciekła wraz z ukochanym wbrew woli ojca. Gdy rozsierdzeni bogowie znaleźli zakochanych zabili oboje, bijące jeszcze serca złożyli na ołtarzu, a ciała rzucili w przepaść. W miejscu gdzie spadły krople krwi zakochanych wyrosła pierwsza wanilia, której kwiaty żyją kilka godzin tak jak krótkie były wspólne chwile księżniczki i jej kochanka.

Wanilia jest jedną z droższych przypraw. Wpływ na to ma bardzo skomplikowany i pracochłonny proces produkcji. Oryginalnie wanilia rosła tylko w Ameryce Południowej gdzie panowały odpowiednie warunki klimatyczne i gdzie znajdowały się owady i kolibry, żyjące tylko tutaj, które jako jedyne zapylały kwiaty wanilii. W państwie Azteków wanilią płaciło się podatki, znany i lubiany był tam także napój xocolatl, który był niczym innym jak czekoladą, w której wymoczono laski wanilii. Europejczycy odkryli wanilię właśnie przez ten napój. Poczęstowani nim konkwistadorzy sprowadzili jego recepturę i samą wanilię do Hiszpanii. W Europie nazwa xocolatl szybko przekształciła się w chocolad i dała nazwę czekoladzie. Wanilia w opinii Europejczyków jak zwykle traktowana była jako afrodyzjak, wierzono w to tak dalece, że kościół potępiał jej spożywanie i kategorycznie zabronił tego kiężom. Uprawiać wanilię jednak można było tylko w Ameryce Południowej i Środkowej. Przez długie lata produkcją lasek waniliowych zajmował się zatem Meksyk do czasu aż dwunastoletni niewolnik Edmont Albius przypadkiem odkrył metodę ręcznego zapylania kwiatów wanilii co pozwoliło założyć plantacje dające plony.

Wanilia uprawa

Przyjrzyjmy się zatem procesowi produkcji tej powszechnie lubianej przyprawy. Po pierwsze potrzebne są uprawy we właściwym klimacie. Najlepsze okazały się Madagaskar, Uganda, Seszele, wyspa Reunion oraz Indonezja. Wanilia należy do gatunku storczyków, rośnie zatem w postaci liany czepiając się korzeniami starych, obumarłych pni. W celu uprawy niezbędne jest zatem skonstruowanie odpowiednich podpór, na których wanilia mogłaby się piąć. Gdy wanilia już rośnie jej kwiaty muszą być zapylone ręcznie. Kwiaty kwitną zaledwie kilka godzin, zwykle każdego dnia zaczyna kwitnąć inny. Niezapylone kwiaty umierają więc trzeba się bardzo śpieszyć i nie pomylić w ocenie, które kwiaty są już zapylone, które nie, a które powinny zostać pominięte i obumrzeć ponieważ zapylenie zbyt wielu kwiatów zagraża całej roślinie i prowadzi do powstania małych strąków. Zapylaniem zajmują się kobiety zwane swatkami. Posiadają one specjalny kolec, który wprowadzają do kielicha kwiatu, tam przebijają błonkę, którą oddzielone są organy męskie od żeńskich i nastęnie przenoszą pyłek z kwiatka na kwiatek. Po sześciu tygodniach pojawiają się strąki zawierające wonne nasionka. Następnie strąki nasienne muszą dojrzeć. Niezmiernie ważne jest by zebrać je we właściwym momencie, a dojrzewanie trwa około dziewięciu miesięcy. Wanilia jest następnie zbierana i poddawana żmudnej obróbce, która wydobywa z niej znany wszystkim aromat ponieważ póki co wcale nie pachnie jeszcze wanilią. Strączki są zatem zanurzane w gorącej wadzie co ma wstrzymać wegetację i rozpocząć procesy enzymatyczne. U Azteków robiło się to wystawiając je zwyczajnie na słońce. Dziś jednak używa się gorącej wody lub nawet zamrażania ponieważ znacznie skraca to i usprawnia proces produkcji. Następnie strąki należy „spocić” w tym celu szczelnie się je pakuje i upycha w workach. W ten sposób zamknięte wypuszczają wilgoć i nabierają aromatu. Proces ten trwa dziesięć dni. Pozostaje już teraz wanilię wysuszyć, co okazuje się dość problematyczne i trwa nawet kilka tygodni. Laski nie mogą zostać przesuszone ponieważ stracą aromat. Zbyt mokre natomiast będą gniły. Odpowiednio wysuszone są segregowane i pakowane by trafić już do sprzedaży. Wanilia z czasem pokrywa się szronem waniliowym czyli nalotem szarobiałych kryształków waniliny. Im zatem starsza i pokryta większym nalotem waniliowa laska tym lepsza. Za najlepsze uważane są te pochodzące z Meksyku.

Wanilia właściwości, działanie

Jeśli chodzi o działania prozdrowotne to wanilia nie wykazuje ich zbyt wiele mimo, że jej początkowa kariera w Europie zaprowadziła ją do aptek jako lek na zatrucia jadem i choroby płucne oraz intensywny afrodyzjak. Niestety okazało się, że wanilia nie ma właściwości prozdrowotnych i ewentualnie daje jakieś efekty przy zaburzeniach trawienia. Jej popularność wiąże się przede wszystkim z aromatem. Co ciekawe istnieje coś takiego jak wanilizm czyli zespół objawów pojawiających się u osób zbyt długo wdychających zapach świeżej wanilii. Okazuje się, że pracownicy plantacji mogą uskarżać się przez to na bóle głowy, nudności oraz zmiany skórne.

Z wanilii powstaje także cukier waniliowy, który musi zawierać przeszło 27% wanilii. Powszechne w naszych sklepach cukry wanilinowe nie zawierają wanilii jako takiej lecz chemiczny aromat wanilinę. Warto na to zwrócić uwagę.

Waniliowy syrop jest nieodzownym składnikiem tradycyjnej herbaty London Fog bazującej na mocnym naparze Earl Greya z dodatkiem pienionego mleka.

Jak dodać wanilię do herbaty?

Jak dodać wanilię do herbaty? Bardzo prosto, można dodać samą laskę, do słoja z herbatą by jej aromat przeszedł do liści. Można tak samo przygotować cukier waniliowy i dodawać go do naparu. Można jako dodatek przygotować cukrowy syrop waniliowy gotując laskę wanilii w cukrze i wodzie i tym syropem następnie przyprawiać herbatę. Można też rozciąć laskę wanilii i zebrać lepkie nasionka, które dodane do fusów w czasie parzenia zapewnią aromat herbacie.

Autorem tekstu jest Rafał Przybylok