Czarna kawa czy czarna herbata?

Dziennie wypija się na całym świecie około 3 miliardy filiżanek herbaty. Jest to drugi najpopularniejszy napój na świecie po wodzie. Można by zatem powiedzieć, że herbata wyprzedza kawę w codziennych wyborach nas wszystkich. Czy jednak tematem do dyskusji powinna być odwieczna kwestia prywatnych preferencji? Kawa czy herbata? Czy herbata czarna jest naprawdę alternatywą dla kawy?

Produkcja herbaty na świecie sięga niemalże 6 mln ton z czego, według różnych źródeł nawet 3/4 może stanowić herbata czarna. Bez wątpienia zatem możemy uznać, że jeśli już wybieramy herbatę to właśnie czarną. Trudno jednak powiedzieć czy herbata może być alternatywą dla porannej kawy, ponieważ kofeiny zawiera mniej i ma inne działanie na ludzki organizm.

Ile kofeiny ma kawa, a ile herbata?

Liście herbaty zawierają około 3-3,5 % kofeiny, zaś ziarna kawy 1-2%. Do naparu jednak przedostaje się więcej kofeiny podczas parzenia kawy. Bez dwóch zdań kawa jest więc bardziej pobudzającym napojem. Napar zwykłej czarnej herbaty zawiera średnio 47 mg kofeiny w standardowym kubku. Normalnie parzona kawa zawiera około 95 mg kofeiny w kubku. Można więc nawet powiedzieć, że kawa ma dwa razy więcej kofeiny niż herbata. Choć jest to ogromny skrót i uogólnienie, ponieważ na poziom kofeiny w liściach herbaty jak i w ziarnach kawy ma wpływ szereg zmiennych.

Na to ile tej kofeiny przedostanie się do naparu wpływa cały proces parzenia obu napojów. Nie dziwi więc fakt, że trudno znaleźć dwa źródła podające taką samą ilość kofeiny w naparze zarówno w temacie herbaty jak i kawy. Bazujemy zatem na uśrednieniach, które rzadko pokrywają się z naszymi własnymi doświadczeniami z domowego parzenia. Kiedy dodamy do tego jeszcze fakt, że kofeina pobudza nas w różny sposób, zależny od naszej indywidualnej wrażliwości, to nie pozostaje nam nic innego jak stwierdzenie, że jedynym miarodajnym dla nas wyznacznikiem będzie nasze prywatne samopoczucie.

• Herbata czarna zawiera także wiele innych substancji odpowiedzialnych za inny charakter jej działania na organizm. Jest to rodzaj herbaty najbardziej utleniony. Produkuje się ją poprzez zgniecenie i zrolowanie liści co ułatwia utlenianie. Powstaje wtedy w herbacie szereg nowych substancji aktywnych zmieniających jej działanie i smak.

• Poza dominującym aromatem czarnej herbaty, tak zwanym „brown taste” doszukać się można w niej wielu aromatów owocowych, słodowych i korzennych.

• Herbata czarna zawiera liczne przeciwutleniacze, które obniżają ilość wolnych rodników w ciele. Poprawia pracę układu sercowo-naczyniowego, działa przeciwmiażdżycowo, chroni przed udarem. Obniża poziom złego cholesterolu. Korzystnie wpływa na pracę jelit, działa prebiotyczne. Obniża ciśnienie i poziom cukru we krwi zabezpieczając przed cukrzycą. Ma działania antynowotworowe. Pobudza i poprawia koncentracje.

• Co do samego aromatu, zauważyć trzeba jeszcze, że czarna herbata produkowana jest w różnych częściach świata, w związku z miejscem uprawy oraz sposobem produkcji ma różne cechy smakowe. Tym samym różne jej gatunki będą odpowiadały każdemu z pijących. Każdy, kto chce wyrobić sobie opinie o czarnej herbacie, powinien spróbować kilku różnych.

Najczęściej nazwy herbat czarnych sugerują miejsce ich produkcji.

• Cejlon – herbata ze Sri Lanki – jedna z popularniejszych, ma wyraźny napar i lekko cytrusowe nuty. Pasuje do cytryny i cukru.

• Kenia – jest jednym z większych producentów i importerów herbaty czarnej. Podobnie jak inne afrykańskie okołorównikowe herbaty czarne herbata kenijska ma wyraźny aromat z nutami owoców. Pasuje do mleka, cytryny i cukru.

• Yunnan – dobrze rozpoznawany rodzaj herbaty produkowany w Chińskiej prowincji Yunnan. Często zawiera złociste pączki liściowe. Napar jest lekko dymny i drzewny. Pojawiają się nuty korzenne. Pasuje do mleka, cukru i miodu.

• Darjeeling – delikatna i szlachetna herbata pochodząca z północnych Indii. Jej napar jest jasny i łagodny, charakterystyczne nuty aromatyczne to winogrona, kwiaty i zioła. Najlepiej smakuje bez dodatków.

• Gruzja – herbata niegdyś bardzo popularna lecz kojarząca się z niską jakością. Dzisiejsze plantacje gruzińskie produkują herbatę ortodoksyjną bardzo wysokiej jakości i cenioną przez koneserów. Cechują je nuty miodowe i ziołowe. Smakuje dobrze z dodatkiem miodu.

• Lapsang Souchong – herbata chińska wędzona, niegdyś popularna w Europie, jej aromat określano jako pasujący do cygar i whisky. Obecnie mniej popularna. Wegetarianie cenią jej potencjał kulinarny.

• Assam – mocna i esencjonalna herbata produkowana w Indiach, w Asamie. Do jej produkcji używa się herbaty odmiany asamskiej rosnącej w postaci drzew o dużych liściach. Jest nieco goryczkowata lecz na tyle mocna by pasować do wszelkich dodatków.

Mniej znane miejsca produkcji herbaty czarnej pojawiającej się na naszym rynku to miedzy innymi Indonezja, Nepal, Japonia, Turcja, Iran, Azory i Kolumbia. Generalnie wszędzie gdzie produkuje się herbatę produkuje się także herbatę czarną.

Metoda produkcji herbaty CTC

Warto zwrócić jeszcze uwagę na typ produkcji, ponieważ do dyspozycji mamy nie tylko herbatę o dużych liściach, lecz także produkowaną maszynami typu CTC. Jest to metoda produkcji herbaty za pomocą specjalnej maszyny, która liście rozrywa, zgniata i roluje. Ma postać małych granulek i szybko oraz mocno się parzy.

Dla naszych preferencji istnieją także mieszanki różnych herbat, których zadaniem jest zapewnienie odpowiedniej mocy i smaku. Blendy herbaty to popularne mieszanki cenione dla konkretnego przeznaczenia na przykład angielska śniadaniowa (daje mocny napar i dobrze smakuje w stylu Angielskim, czyli z mlekiem) czy jeszcze mocniejsza irlandzka mieszanka śniadaniowa. Jest też rosyjska karawanowa (czerpiąca z tradycji karawan i samowarów, lekko dymna i mocna).

Dla miłośników herbaty z dodatkowym aromatem, wśród niezliczonych mieszanek smakowych, polecić można najstarszą i najbardziej znaną z nich, czyli Earl Greya z dodatkiem olejku bergamotki.

Kawa czy herbata na śniadanie – która lepsza?

Zatem czy da się odpowiedzieć na pytanie czy lepsza o poranku jest kawa czy herbata? Uważam, że nie choć każdy sam odpowiada sobie na to pytanie każdego dnia. Jeśli szukamy szybkiego i intensywnego pobudzenia, odpowiemy sobie kawa. Jeśli zaś nie potrzebujemy aż tyle kofeiny za to cenimy smak i inne właściwości herbaty, sięgniemy po nią chętniej. Najważniejsze by być świadomym tego wyboru i nie dokonywać go bezmyśnie i odruchowo. W końcu kwestia, czy wolimy herbatę czy kawę rano, nie jest wcale taka istotna dla świata, za to dla nas może mieć znaczenie, nadając ton całego dnia.

Autorem tekstu jest Rafał Przybylok
Fof.: ujęcia z programu Pytanie na Śniadanie (TVP2)